Za nami III Międzynarodowe Sympozjum TBI oraz PTSD. Spotkanie miało miejsce podczas konferencji #Defense24&SOFEAST. Od zakończenia ostatniego Sympozjum wiele się zmieniło - o czym będziemy, jako Fundacja SPRZYMIERZENI Z GROM, regularnie informować. W tym artykule chciałbym przedstawić pewne osobiste przemyślenia związane z problematyką psychologii w wojsku oraz optometrią. Skłania mnie do tego doświadczenie zawodowe zdobyte podczas współpracy z cywilnymi poradniami psychologicznymi oraz obserwacja postępowania starszych stażem kolegów i koleżanek z zagranicznych gabinetów optometrycznych.

Optometria i psychologia w diagnostyce holistycznej

Optometria i psychologia to dwie bardzo ważne specjalizacje w procesie pourazowej diagnostyki pacjenta. Jest to związane z tym, że pourazowe uszkodzenia mózgu w wielu przypadkach związane są z równoległym przejściem zdarzenia traumatycznego. Ignorowanie lub próby samodzielnego rozwiązania traumy mogą powolnie i systematycznie pogarszać stan emocjonalny i psychiczny poszkodowanego. Prowadzić to może do przewlekłych i złożonych stanów takich jak #PTSD, które często współwystępuje wśród pacjentów po #TBI.

Zaburzenia z obszaru układu wzrokowego po przebytym urazie mózgu nazywamy pourazowym syndromem wzrokowym (ang. Post-Traumatic Vision Syndrome, PTVS). Obszary z tego zakresu, które najczęściej ulegają zaburzeniu po urazie mózgu to: ostrość wzroku, zdolności okoruchowe, widzenie obuoczne, akomodacja, pole widzenia, przesunięcie linii środkowej ciała, procesy poznawcze w tym percepcja wzrokowa i integracja wzrokowo motoryczna. Zaburzenia percepcji wzrokowej mogą wynikać z niedostatecznej ilości i jakości odbieranych bodźców wzrokowych oraz sprawności przetwarzania informacji wzrokowej. Istnieją jeszcze obszary pozawzrokowe bezpośrednio wpływające na percepcję wzrokową między innymi: motoryka, stan psychiczny oraz przyjmowane przez pacjenta leki.

Zaburzenia wzrokowe mogą negatywnie wpływać na funkcje wykonawcze znacząco obniżając jakość życia. Przykładowo zaburzone ruchy oczu będą przyczyniały się do problemów z czytaniem i koncentracją, problemy wzrokowo-motoryczne zaburzają orientację i uwagę mogąc przyczyniać się do uczucia lęku czy nawet paniki. Skutkiem czego może to przyczynić się do narastających problemów emocjonalnych i behawioralnych.

           Zdarzają się przypadki, w których pacjent ze względu na współistniejące zaburzenia emocjonalne, behawioralne lub psychiczne jest leczony psychiatrycznie. Wpływ leków może być znaczący na funkcjonalne zaburzenie pracy układu wzrokowego / motorycznego oraz uwagę wzrokową. Najczęściej leki te wpływają na osłabienie sprawności akomodacji i szeroko pojętej okulomotoryki. Podczas przeprowadzania optometrycznej terapii widzenia (w przypadku pacjentów po TBI; neuroopometrycznej rehabilitacji), ważne jest aby czynniki zewnętrzne, w tym leki, miały jak najmniejszy wpływ na układ wzrokowy. Gdy przeczytamy listę działań niepożądanych w grupie leków psychiatrycznych zauważymy, że zaburzenia widzenia występują często. Tak więc ich zażywanie może nasilić pourazowe zaburzenia widzenia negatywnie wpływając na dalszy proces rehabilitacyjny. Dlatego istotne jest, aby stosować farmakoterapię tylko w przypadkach niezbędnych. Jeśli nie jest to możliwe to dobrać grupę leków tak, aby zminimalizować ich wpływ na układ wzrokowy. Zaburzenia wzrokowe będą negatywnie wpływać na jakość życia. Wielokrotnie spotkałem się z sytuacjami, w których pacjenci zamiast spróbować przejść proces terapeutyczny, wybierali proponowane im leki, mając nadzieję, na szybsze rozwiązanie swoich problemów zdrowotnych. Moim zdaniem pominięcie terapii psychologicznej i przejście od razu do farmakoterapii wydaje się być w tej grupie poważnym problemem.

Dobrą wiadomością dla wszystkich jej potrzebujących, którą przekazali prelegenci: płk Krzysztof Butkiewicz i ppłk Iwona Manos z Centralnej Wojskowej Pracowni Psychologicznej MON #CentralnaWojskowaPracowniaPsychologiczna, jest to, że w ostatnich latach znacząco poprawiła się wydajność placówek Pracowni Psychologicznych! Tu warto przypomnieć, że weterani i ich rodziny mają zapewnioną darmową opiekę psychologiczną i powinni z niej korzystać. Trzeba się oczywiście wcześniej umówić, ale dostępność usług jest bardzo wysoka. Poniżej załączam aktualną listę ośrodków, o których dowiedziałem się na Sympozjum:

•     Centralna Wojskowa Pracownia Psychologiczna w Warszawie
•     Regionalna Wojskowa Pracownia Psychologiczna w Gdańsku wraz z podległymi Wojskowymi Pracowniami Psychologicznymi w: Bydgoszczy, Gdyni, Gdańsku, Elblągu, Ełku, Olsztynie, Słupsku, Włocławku
•     Regionalna Wojskowa Pracownia Psychologiczna w Krakowie wraz z podległymi Wojskowymi Pracowniami Psychologicznymi w: Częstochowie, Kielcach, Nowym Sączu i Rzeszowie
•     Regionalna Wojskowa Pracownia Psychologiczna w Poznaniu wraz z podległymi Wojskowymi Pracowniami Psychologicznymi w: Czerwieńsku, Gorzowie Wlkp., Kaliszu, Koszalinie, Pile, Szczecinie
•     Regionalna Wojskowa Pracownia Psychologiczna w Warszawie wraz z podległymi Wojskowymi Pracowniami Psychologicznymi w: Białymstoku, Lublinie, Łodzi, Siedlcach, Sieradzu, Radomiu, Zamościu
•     Regionalna Wojskowa Pracownia Psychologiczna we Wrocławiu wraz z podległymi Wojskowymi Pracowniami Psychologicznymi w: Bielsku Białej, Bolesławcu, Gliwicach, Kłodzku, Opolu

Podsumowując

Optometrysta funkcjonalny jako specjalista z zakresu procesu widzenia, w tym percepcji wzrokowej, posiada szeroki zakres wiedzy związany z oceną tych obszarów.

Brak diagnostyki funkcji wzrokowych (ostrość wzroku, akomodacja, fiksacja, ruchy oczu, pole widzenia, funkcjonalne pole widzenia, widzenie obuoczne) i wzrokowo – motorycznych przyczynia się do pominięcia niezbędnych dla prawidłowego działania percepcji elementów. Zawężenie oceny percepcji wyłącznie do obszaru funkcji percepcyjnych może nie dać pełnego obrazu zdolności poznawczych pacjenta.

Uważam, że postępowanie diagnostyczne w obszarze pourazowych zaburzeń poznawczych i układu wzrokowego powinno być konsultowane między optometrystą i psychologiem. Obustronna współpraca byłaby czymś niezwykle rozwojowym w kontekście naszych specjalizacji. Ponadto powrót pacjenta do oczekiwanej sprawności mógłby okazać się znacznie szybszy.